Halk Oyunları Kataloğu

Çağdaş sözlüklerimizde bu Türkçe kelime şöyle tariflidir: 1. Alaturka musikide süratli bir usul. 2. Bir toplantıda her kafadan bir ses çıkmak suretiyle meydana gelen gürültü ve patırtı. Curcunaya çevirmek, curcunaya döndürmek, bir yeri curcunaya vermek, ortalığı gürültülü patırtılı hale sokmak.” Kelime Anadolu’da eski olmasına rağmen, Nevşehir, Eğin gibi nice bölgelerde …

Bu Artvin oyununun figürleri meselâ Sarıçiçek oyunu figür sayısında değildir. Eski adıyla hâlâ Deli Horon diye de tanınıyor. Beşinci figürün “Alassiya” komutası gemicilikle ilgili olup, Ceneviz dilinden alınmalığı “Denizcilik Oyunu” ihtimalini düşündürmektedir. Oyunun havası, türlü süsleme katılımlarıyla şu fıkranın (müzik cümlesinin) tekrarlanışından ibarettir. Her figür, bu parçanın iki ölçülük kısmında …

Maraş’ın Pazarcık ilçesinden Ağca Koyunlu köyündeki bu oyun pek özel mahiyette görünmektedir. Çifter çifter ve kadın erkek karma olarak oyuna geçerler.

Kütahya oyun havalarındandır.

Samsun’da yerleşik Rumelili göçmenlerin oyunlarından olup Kırklareli tarafında da vardır. Buna Trakya’da Cigoş, Zigoş denildiği de olur. Yer yer çeşitlenmeye yüz tutmuştur.

Cirit maruf (bilinen, ünlü) atlı spor gösterisi olduğu halde, Ankara’nın Etimesgut köylerinde “cırıt” adında davul zurnalı bir de toplu raks vardır. Bucakta ayrıca Zeybek oyunu ve bağlama eşliğiyle yürütülen dört erkeklik Şıkırdım oyunu da vardır.

Maraş’ın Göksun ilçesinin Obruk Şemsiler köyündeki üç oyundan biri de Cezayir’dir. Diğerleri Sekme ve Sürtme’dir. Bunların üçü de kaval ve tef ile 2-4 kişi tarafından oynanır. Kadınlar ayrı oynar. Bölge köylerinde Zeybek de 1-8 kişi tarafından cura ile yürütülür.

“Çapiki” oyun adının Hınıs’taki söylenişidir.

Erzurum’un toplu oyunlarındandır. Barlara ilk bununla başlandığı için “Baş Bar” adını almıştır. (Baş Barı denildiği köyler de vardır.) Sayısı kırkı bulan Barların cümlesinde olduğu gibi bunda da en az üç kişi yer alır. Oyunun düzgünlüğüne halel (zarar) gelmemesi için diziye beşten fazla oyuncu alınmaması tercih ediliyorsa da, görenekte böyle bir …

1. Yozgat’a aittir. 2. Kars’ın da tek kadınlık bu isimde sevilen bir oyunu vardır. 3. “Bebek Sevme” türkülerini yedi kısımda incelemeye lüzum gören bir öğretmenimiz, çocuğun bebeklikten çıkması çağına kadarki merhalelerini ele almış ve bu incelemeyi Kars bölgesindeki duruma göre yürütmüştür: A. Ninni veya Halay (Bebeğin uyutuluşunda), B. Dandan veya …

Sivas’tan Hafik ilçesinin İpsile köyü ve dolayında yalnız erkeklerce yürütülen adeta biricik sıra oyunu budur. Davul zurnayla halka kurulup oynanır. Ayrıca ikinci bir halka da yerdekilerin omuzlarında ayakta sıra olurlar. Böylece alt katta 5, üst katta 5 erkek birlikte oynarlar. Şarktan gelmeliği adından bellidir. Fakat hangi tarihte buralara getirildiği bilinmiyor …

Bu oyun Sivas’ın kadın ve erkek halaylarındandır. Başıbüyük ve Beypınarı ile oralara mücavir köylerde oynanan Bayburt Halayı veya Bayburt Dağları, halaycıların elele gelip hilâl şeklinde bir dizi kurmalarıyla başlar. Diğer Sivas ve başka yerler halaylarında olduğu gibi bunda da Başçeken’in elinde bir mendil bulunması adettir. Bayburt Havası’nda ölçü 10/16’lıktır. Tartım, …

Orhaneli’nin sözleri de olan bir oyun çeşididir. Mahalli oyunların tipik hareket motifleri bunun uygun noktalarında tatbik olunarak umumiyetle irticali figürlerle yürütülür. Türküsü gün görmekte devam ederse oyunu da yaşar. Esas itibariyle kadın oyunudur. Kaşıklarla oynandığı da olur. Düğünlerde oyun meclisi şimdiki halde bununla başlıyor. Adını bu öncülüğünden almıştır.

Bar veya Halaylarda dizi başı ki, öbürlerine nispetle usta ve tecrübeli olması sıranın başarısını sağlar.

Oyun çeşitlerinin adları şunlardır: Çobanbeyli Havası, Nahsani Havası, Sarhoş Havası, Keçeli Oyunu, Mimiy Oyunu. Bunlar ağır oyunlardır. Kaba Oyun, Arabî Oyun. Bu ikisi biraz oynak havalardır. Mısrî Oyunu, Senam Oyunu, Cezayir Oyunu. Bu üçü çok hafif ve kıvrak oyunlardır. Şirvani Oyunu: Süratle söylenen ve oynanan bir havadır. Barak Halay Oyunu; …

Gaziantep ile Urfa arasında Fırat nehrinin batı tarafında olan köylerden birkaçı Barak köyleridir. Bunların kendilerine mahsus orjinal havaları ve oyunları vardır. Urfa bölgesinin ayrı ve toplu oyun havaları kimi sözlü, fakat daha ziyade sözsüzdür. Oyunlu türkülerden mısra sonlarında “yar yar” veya “Ha var yar yar” gibi teraneleri tekrarlayanlar vardır: Danburam …

Barak İki Kamış Oyunu gibi bu Barak Halayı da güney oyunlarımızdandır.

Balkan halk çalgılarında Türkçe adların halk dilinde değişmeyişi gibi, hudutları içinde kendi folklorunu yaşatan Türk sekene de vardır. Durum bu merkezde olunca etkileşmelerin komşulukla daima da tazelenmesi mümkün olacak demektir. Bulgarca’daki Hora kelimesi Yunanca’nın Khorca ve Khorus sözlerine değil, Romence’nin saat ve bir çeşit halka oyunu anlamlı Hora kelimesine veya …

Kars’ın toplantı ve düğünlerinde oyunlu olarak söylenen türkülerdendir. Oyununa da Balalı Tavuk Oyunu derler (Bel’lı Tavuk). Figürleri yarı irticalîdir. Kız ve erkek kişi tarafından yürütülür. Başlangıcında sözsüz bir musiki girişi vardır. Bu parça çalınırken oyuncular tartıma uyarak arka arkaya ve daire çizerek yürüyüş yaparlar. Sıra sözlü kısma gelince kız ve …

Konya’nın Bozkır ilçesinin mesela Dere köyünde bilhassa şu üç oyun her şenlik vesilesiyle yürütülür. Ahmet Yavaş, Kırık Oyun, Köbek Dansı (Göbek Havası). Saz, cura veya eldeki başka yerli çalgılar eşliğiyle oynanırlar. Ahmet Yavaş, aslında kadın oyunudur. Kadınlar arasında türküsüyle yürütülür (Kadın oyununu delikanlılar ancak oturak Alemi’nde mahremce (gizlice)seyredebilirdi). Adı, kıdemi …