Batman Yöresi Giysileri

Batman Yöresi Giysileri

Batman Yöresi Giysileri, Güneydoğu Anadolu’nun tarihî, kültürel ve etnik çeşitliliğini yansıtan zengin ve özgün unsurlar içerir. Bölgede özellikle Kürt, Arap, Türk ve Süryani kültürlerinin iç içe geçtiği geleneksel giyim biçimleri görülür. Batman halk kıyafetleri, hem günlük kullanıma uygun hem de tören ve bayramlara özel gösterişli parçalarla biçimlenmiştir.

BATMAN YÖRESİ ERKEK GİYSİLERİ

1. Cemedani – Poşi

• Cemedani: Erkeklerin başlarına bağladığı, genellikle kare şeklinde desenli, kalın dokulu bir kumaştır. Kışın başı korur, yazın güneşten sakınmak için kullanılır.
• Puşi (Puşîk): İnce dokulu, kare biçiminde ve çeşitli renklerdeki başörtüsüdür. Başa sarılır ya da omuzdan geçirilerek kullanılır.

2. Gömlek (Osmanlı Vaka)

“Osmanlı vaka” adıyla anılan bu gömlek, yakasız, bol kesimli, genellikle düğmesiz veya birkaç düğmeli ve pamuklu kumaştan yapılan geleneksel bir üst giysisidir. Gömlek, yelek veya cemedaninin altına giyilir.

3. Yelek

Gömlek üzerine giyilen, düğmeli veya açık önlü, kolsuz giysidir. Genellikle koyu renkli kumaştan yapılır. Cepli, bazen işlemeli olabilir.

4. Şalvar

Beli büzgülü, paçaları dar, bol ve rahat bir pantolon çeşididir. Batman yöresinde erkekler tarafından koyu renkli ve genellikle yünlü kumaştan tercih edilir.

5. Kuşak – Şelemend

• Kuşak: Bele sarılan, çoğu zaman desenli veya çizgili uzun kumaştır.
• Şelemend: Batman yöresine özgü, daha geniş ve estetik olarak daha süslemeli bir kuşak türüdür. Erkekler beline sardıktan sonra göğse çapraz dolayabilir.

6. Yün Çorap – Raşık

• Yün Çorap: El dokuması yün çoraplar, soğuk iklimli dağ köylerinde hâlâ yaygın olarak kullanılır.
• Raşık: Batman ve çevresinde “raşık” tabiri hem çorap hem ayakkabı için kullanılabilir. Burada ayakkabıyı da ifade edebilir (ayrıca bkz. kadın giysisinde).

7. Çarık – Yemeni

• Çarık: Kalın deriden yapılan, tabanı sert ve genellikle dikişli, geleneksel ayakkabıdır.
• Yemeni: Daha hafif, ince deriden yapılan, sessiz yürümeyi sağlayan geleneksel ayakkabıdır. Batman yöresinde yemeniler genellikle düz ve sade olur.

BATMAN YÖRESİ KADIN GİYSİLERİ

1. Tülbent, Puşi (Sargı)

• Tülbent: Baş örtüsü olarak kullanılan ince, beyaz veya desenli bezdir. Genellikle iğne oyası veya pul işlemeleriyle süslenir.
• Puşi (Sargı): Tülbentin üzerine sarılan daha kalın ve renkli baş örtüsüdür. Genellikle başlık sabitleyici ya da süs amaçlı sarılır.

2. Fistan

Kadınların giydiği uzun elbisedir. Altına şalvar ya da içlik giyilir. Batman fistanları genellikle ipek veya saten benzeri parlak kumaşlardan yapılır. Düğünlerde pullu, simli ve desenli olanları tercih edilir.

3. Kiraz

Başın arka kısmına ya da alın hizasına yerleştirilen, saç süsü olarak kullanılan, boncuk ya da metal süslemeli aksesuardır. Gelin başlıklarında sıkça görülür.

4. Puşi

Kadınlarda hem baş hem omuz örtüsü olarak kullanılır. Tülbentin üstüne bağlanabilir. Çiçekli ya da kareli desenlere sahiptir.

5. Kuşak

Fistanın veya entarinin üzerine sarılır. Kadın kuşakları genellikle ipekten dokunur ve renkli çizgiler taşır. Bele dolayarak kıyafeti vurgular.

6. Şalvar

Alt giyim olarak fistanın ya da gömleğin altına giyilen bol kesimli pantolondur. Kadınlar için çiçekli, desenli kumaşlardan dikilir.

7. Yün Çorap

Soğuk kış aylarında giyilmek üzere elde örülen, bazen renkli desenlerle süslenmiş geleneksel çoraplardır. Genellikle diz altına kadar çıkar.

8. Raşık (Ayakkabı) – Edik

• Raşık: Kadınlar için kullanılan, topuklu veya düz, geleneksel ayakkabıdır. Deriden yapılır.
• Edik: Kadın yemenilerinin veya raşıklarının başka bir adıdır. Renkli ya da işlemeli olabilir.

GENEL ÖZELLİKLER

• Batman giysilerinde baş örtüsü ve kuşak sistemleri dikkat çekicidir. Kadınlar genellikle birden fazla örtü kullanır (tülbent, puşi, sargı).
• Erkek kıyafetlerinde “cemedani” ve “şelemend” gibi yöreye özgü adlar, bölgenin Kürt kültürel etkisini yansıtır.
• Fistan ve şalvar, kadın kıyafetlerinin temel taşıdır.
• Renkler: Kadınlarda mor, kırmızı, mavi gibi canlı tonlar; erkeklerde koyu renkler yaygındır.
• Ayakkabılar: Raşık, edik ve yemeni gibi sade ama işlevsel ayakkabılar tercih edilir.