B Harfi İle Başlayanlar – Türk Halk Oyunları Kataloğu

Birite kelimesi “Bir öte”den muhaffeftir. Muş’un Varto ilçesinde sekiz on veya daha da fazla erkek tarafından yürütülen bir sıra oyunu çeşididir. Davul zurna refakatiyle oynanır. Erkek oyunudur. Kadınlar kendi meclislerinde oynarlar. Birite oyunu, adımların bir öte atılıp bir duraklaması şeklinde yürüyüşünden adını almıştır.

Bitlis’in sıra oyunlarındandır. Açık halka halinde sıralanıp oynanır. Berete sözü Kürtçe zannıyla vardır. Bitlis’ten Kürtçe konuşan köylerde toplu oyunlara umumiyetle verilen isimdir. Berete adında ayrı bir oyun olmadığı Bitlis’ten bilhassa tahkik edilmiştir. “Berete oynayalım” denildiği zaman orada “birlikte oynayalım” denilmek istenilir. Berete sözünün “bir öte”den bozma olduğunu bilmediklerinden, kelimenin Kürtçe …

Kastamonu’nun tanınmış ve adını sözlerinden alan, figürleri yarı irticali ve türkülü oyun havalarındandır.

Bengi adının bazı semtlerdeki söylenişidir. Afyonkarahisar ilinden Sandıklı ilçesinin Çalça köyünde toplu olarak yalnız erkeklerin (mesela 10 kişi) düğünlerde davul zurnayla yürüttükleri oyundur. Kütahya merkezinde yarı sportif mahiyette olarak sırf kadınlara mahsus bir “Benk Oyunu” vardır. Düğünlerde toplu veya tek kişi tarafından yürütülür. Manisa’nın Demirci ilçesinde Benk, 6-8 kişi tarafından …

Batı Anadolu’nun Zeybek oyunlarına has tartımla, ayrıca da dramatik ifadeyi haiz bir ezgidir. Zaferle neticelenen bir savaştan sonra onu kazandıran bilinmeyen ve ilâhi kudrete karşı duyulmuş şükran borcunu ödemek istercesine heybet ve kulluğu hareket ve seslerinde kaynaştırabilmiş görünür. İki kısmı şöyle özetlenebilir: 1. Başlangıç: Tamamiyle usulsüz fakat makamına bağlı bir …

Bu oyun adının Bengi Oyunu’ndan muhaffefliği açıktır. Emet ilçesi Kütahya ilinin dağlar arasında yalnız içine kapanık kalmış ve şehir hayatıyla fazla temas edememiş bir yeridir. Manisa’dan yanadır. Bu şartlar altında yerlisi Bengi oyununu geleneğe uygun bir saflık ve coşkunlukla asırlar boyu yaşatabilmişlerdir: Bengoyunu, bengoyunu Aha hey bengoyunu Bardağımı doldurdum Bileziğimi …

Erzurum’un Sarhoş Barı, Hançer Barı, Hakkari Barı, Sekme, Tamzara gibi oyunları Bayburt’ta da vardır. Fakat buradakilerin tertiplerinde bazen mühimce farklar görülür. Benzeşmelere rağmen, nağmeleri ve her Barın “üstleme” dedikleri ikinci süratli kısmı ezgi bakımından bambaşkadır. Meselâ Bayburt Sarhoş Barı’nın Üstlemesi Erzurum’un Tavuk Barı’nı andırır. Erzurum Barlarının ikinci canlı hareketleri ise …

Orhaneli’nin sözleri de olan bir oyun çeşididir. Mahalli oyunların tipik hareket motifleri bunun uygun noktalarında tatbik olunarak umumiyetle irticali figürlerle yürütülür. Türküsü gün görmekte devam ederse oyunu da yaşar. Esas itibariyle kadın oyunudur. Kaşıklarla oynandığı da olur. Düğünlerde oyun meclisi şimdiki halde bununla başlıyor. Adını bu öncülüğünden almıştır.

Bar veya Halaylarda dizi başı ki, öbürlerine nispetle usta ve tecrübeli olması sıranın başarısını sağlar.

Erzurum’un toplu oyunlarındandır. Barlara ilk bununla başlandığı için “Baş Bar” adını almıştır. (Baş Barı denildiği köyler de vardır.) Sayısı kırkı bulan Barların cümlesinde olduğu gibi bunda da en az üç kişi yer alır. Oyunun düzgünlüğüne halel (zarar) gelmemesi için diziye beşten fazla oyuncu alınmaması tercih ediliyorsa da, görenekte böyle bir …

1. Yozgat’a aittir. 2. Kars’ın da tek kadınlık bu isimde sevilen bir oyunu vardır. 3. “Bebek Sevme” türkülerini yedi kısımda incelemeye lüzum gören bir öğretmenimiz, çocuğun bebeklikten çıkması çağına kadarki merhalelerini ele almış ve bu incelemeyi Kars bölgesindeki duruma göre yürütmüştür: A. Ninni veya Halay (Bebeğin uyutuluşunda), B. Dandan veya …

Sivas’tan Hafik ilçesinin İpsile köyü ve dolayında yalnız erkeklerce yürütülen adeta biricik sıra oyunu budur. Davul zurnayla halka kurulup oynanır. Ayrıca ikinci bir halka da yerdekilerin omuzlarında ayakta sıra olurlar. Böylece alt katta 5, üst katta 5 erkek birlikte oynarlar. Şarktan gelmeliği adından bellidir. Fakat hangi tarihte buralara getirildiği bilinmiyor …

Bu oyun Sivas’ın kadın ve erkek halaylarındandır. Başıbüyük ve Beypınarı ile oralara mücavir köylerde oynanan Bayburt Halayı veya Bayburt Dağları, halaycıların elele gelip hilâl şeklinde bir dizi kurmalarıyla başlar. Diğer Sivas ve başka yerler halaylarında olduğu gibi bunda da Başçeken’in elinde bir mendil bulunması adettir. Bayburt Havası’nda ölçü 10/16’lıktır. Tartım, …

Orhaneli’nin sözleri de olan bir oyun çeşididir. Mahalli oyunların tipik hareket motifleri bunun uygun noktalarında tatbik olunarak umumiyetle irticali figürlerle yürütülür. Türküsü gün görmekte devam ederse oyunu da yaşar. Esas itibariyle kadın oyunudur. Kaşıklarla oynandığı da olur. Düğünlerde oyun meclisi şimdiki halde bununla başlıyor. Adını bu öncülüğünden almıştır.

Bar veya Halaylarda dizi başı ki, öbürlerine nispetle usta ve tecrübeli olması sıranın başarısını sağlar.

Oyun çeşitlerinin adları şunlardır: Çobanbeyli Havası, Nahsani Havası, Sarhoş Havası, Keçeli Oyunu, Mimiy Oyunu. Bunlar ağır oyunlardır. Kaba Oyun, Arabî Oyun. Bu ikisi biraz oynak havalardır. Mısrî Oyunu, Senam Oyunu, Cezayir Oyunu. Bu üçü çok hafif ve kıvrak oyunlardır. Şirvani Oyunu: Süratle söylenen ve oynanan bir havadır. Barak Halay Oyunu; …

Gaziantep ile Urfa arasında Fırat nehrinin batı tarafında olan köylerden birkaçı Barak köyleridir. Bunların kendilerine mahsus orjinal havaları ve oyunları vardır. Urfa bölgesinin ayrı ve toplu oyun havaları kimi sözlü, fakat daha ziyade sözsüzdür. Oyunlu türkülerden mısra sonlarında “yar yar” veya “Ha var yar yar” gibi teraneleri tekrarlayanlar vardır: Danburam …

Barak İki Kamış Oyunu gibi bu Barak Halayı da güney oyunlarımızdandır.

Balkan halk çalgılarında Türkçe adların halk dilinde değişmeyişi gibi, hudutları içinde kendi folklorunu yaşatan Türk sekene de vardır. Durum bu merkezde olunca etkileşmelerin komşulukla daima da tazelenmesi mümkün olacak demektir. Bulgarca’daki Hora kelimesi Yunanca’nın Khorca ve Khorus sözlerine değil, Romence’nin saat ve bir çeşit halka oyunu anlamlı Hora kelimesine veya …

Kars’ın toplantı ve düğünlerinde oyunlu olarak söylenen türkülerdendir. Oyununa da Balalı Tavuk Oyunu derler (Bel’lı Tavuk). Figürleri yarı irticalîdir. Kız ve erkek kişi tarafından yürütülür. Başlangıcında sözsüz bir musiki girişi vardır. Bu parça çalınırken oyuncular tartıma uyarak arka arkaya ve daire çizerek yürüyüş yaparlar. Sıra sözlü kısma gelince kız ve …