Bitlis Yöresi Giysileri

Bitlis Yöresi Giysileri

Kapalı toplum yapısının dışa açılmasına koşut olarak giyim-kuşam alanında da geleneksel biçimler, giderek ortadan kalkmaktadır. Kent merkezlerinde yeni giyim tarzlarına geçiş olsa da kırsal kesimlerde geleneksel giysiler varlığını sürdürmektedir. Kentle sık ilişkileri olan erkekler kasket, ceket pantolon giymeyi benimsemiştir. çocukların hemen tümü 4, 5 yaşlarına dek entari giyerler.

Geleneksel erkek giysilerinden “Şal-şapik” keçi kılından bir karışımla yörede dokunur. Şal şalvarımsı bollukta bir pantolondur. Şapik üste giyilen bir tür üst beden giysisidir. Şal-şapik üstüne bele , kalın ve çevresi püsküllü bir kuşak sarılır.Ayağa giyilen hariğin tabanı kendilden ( buğday sapı ), üstü keçi kılından örülmüştür.

Kadın giysilerinden fistan, uzun kollu, geniş etekli bir entari türüdür. Zenginlik durumuna göre bir kaç fistan üst üste giyilir. Dövme kıldan yapılan püsküllü bir kuşak, dışı parlak, içi pamukla astarlanmış yelek, yerel kadın giysilerindendir. İçte direl adlı kumaştan yapılan don, çoraba dek uzanır. Ayakta işli ve kalın örgü ile örülmüş yün çorap vardır. Pabuç olarak çarık ve harik giyilir. Başa geçirilen kofinin alın kısmında para ve altın dizilidir. Merheme adı verilen başörtünün çevresi oya ve pullarla işlenmiştir. Merheme üzerine sarılan poşu sol tarafta düğümlenerek aşağı sarkıtılır.

Bitlis Yöresi Erkek Giysileri

Başa Giyilenler

Puşu:
Özel kumaştan dokunan, renk ve dokunuşlarına göre adlandırılan erkek ve kadınların başlarına bağladıkları giysiler olup yörede siyah, mor, mavi, beyaz, kırmızı puşu, ajtuniye puşu ve desli puşu olarak çeşitli isimler alırlar.

Kefiye (Egal):
Başa kalın dokulu puşu sarılır. ortadan başın iki yanına sarkıtılır. iki uç sarkacak biçimde başa sarılır. Yörede erkekler devamlı başları örtülü gezerler. Bu müslümanlığın etkisiyle doğmuştur. Erkeklerin kış aylarında başlarına bağladıkları yün ve pamuktan dokunan siyah ve mor renkli bir örtüdür. Başa sarılan puşu, başın iki tarafından sarkma veya tek taraftan düğümlenip ucu sarkıtılarak kullanılır..

Bedene Giyilenler

Şal: Gej denilen tiftik yününden özel olarak dokunan, pantolon yerine giyilen bol paçalı, ayağın üzerine kadar uzanan bir giysidir. Düz yollu ve işlidir. Bele, “uhçur” denilen pamuklu iple bağlanır.

Şapik: Gej denilen kumaştan yapılır. önü açık kollar uzun ve kol ağızları geriye doğru kıvrık olarak renkli kumaştan yapılır. Ceket gibi kullanılan, düğmesiz kol altları açık (ki bu yazın sıcak havalarda hava almayı sağlar) bir giysidir.

İçlik (iç gömleği): Şapigin altına giyilir. Uzun kolludur. Kumaş, el tezgahlarında yünden yapılmış dokumadır. Yakasızdır. İpekli kumaştan yapılanları da vardır.

Salte (Cellahi): Gömleğin kol ucuna dikilen, 50 60 cm uzunluğunda beyaz bir kumaştan 3-5 cm eninde bir ek kumaştrr. Bu ek parça şapik giyildikten sonra geniş olan kolların aşagı düşmemesi ve kirlenmemesi için dirsek üzerine baglanır ve ucu uzunca bırakılarak sarkıtılır.

Yelek: Şapiğin üzerine giyilen, yeleğin ön kısmı işlemeli arkası kumaştandır. Yazın kadife yelek giyilir. Soğuktan korunmak amacıyla giyilen bir giysidir.

Kuşak: Şal-şapigin üzerine püsküllü kuşak sarılır. Püsküllerin sarkması ve önde gözükmesi için özel bir bağlanış şekli vardır. Ayrı renk ve boyutlarda, yünden dokunan kuşaklar, üç renk ve uzun püsküllüdür.

Ayaga Giyilenler

Ayaklarına kızlarda oldugu gibi degişik renklerde yunden örülmüş çorap giyerler. Ayakkabı olarak harik ve manda derisinden yapıımış çarık giyilir. Bitlis’te eskiden “Poçuk” tabir edilen burunları sivri, üstüne bükük arkadan elle çekilen ve kolay giyilen ayakkabı giyilirdi.”

Bitlis Yöresi Kadın Giysileri

Başa Giyilenler

Kofi: Başa geçirilen fes benzeri, kenarları çuhaya benzeyen kumaş’a çevrelenmiş, tepesi ipek veya benzen ipliklerle elde işlenmiş bir başılktır. Kofinin üstündeki bu işlemeler, takan kişinin evli, dul, bekar vb. hallerini belirtir. Kofiye takma saç eklenir. Yanlardan iki örgü sarkıtılır.

Fes ve Tikme: Fes kırmızı veya siyah renkli, kofiden daha kısa kenarlı ve başa giyilen bir başlıktır. Tikme, alın hizasında üzeri hamidiyelerle süslü, zenginlerin giydigi bir başlık türüdür.

Merheme (Leçek-Laçik): Başa boylu boyunca saç1ar gürülmeyecek şekilde örtülen ince ve sık dokumalı bir örtüdür. Bu örtünün etrafı el de örülmuş oyalarla veya pullarla çevrelenir.

Puşu: Buna serpuş da denir. Başın gerisine alından geçirilmek suretiyle merheme üzerine sarılır ve sol tarafta dügümlenerek aşagıya dogru sarkıtılır.

Bedene Giyilenler

Şalvar: Direl denilen kumaştan yapılan uzun don çoraba dek uzanır. Üzerine dar paçalı, geniş aglı, çoğu kez kendinden ve parlak işli kumaştan şalvar giyilir.

Cepken: Fistan üzerine giyilen kadifeden veya özel bir kumaştan örülmüş yarım boy bir giysidir. Bilhassa şehir kadınları ve zenginler giyer. zenginlik durumuna göre fistanlar üst üste bir kac; tane giyilebilmektedir- En üste giyilen fistanın etekleri uzun, daha gösterişli, çevresi dikişli ve kırmalıdır. Ayrıca etrafına degişik renkte göz alıcı parlak kumaşlardan çeşitli süsler yapılır. Bu süsler bazen göğüs kısımına da işlenir.

Kefi: Çocuk ve eşya taşımak için kullanılan bez.

Yelek: Fistanın üstüne degişik renkte, dikkat çekici yelekler giyilir.

Kuşak: Bele püsküllü adı verilen dövme kıldan yapılan kuşak sarılır. Üzerine palaska (kemer) takılır. Fistanın önden iki ucu bu palaskanın altına sokulur. Bunun sebebi hem uzun alan eteklerin yere sürünmesini önlemek hem de iç kısma giyilen diğer elbiselerin görünmesini sağlamaktır. Tek renk ve kısa püsküllüdür.

Ayağa giyilenler

Köylerde kadınlar ayaklarına değişik renkli yünlerden örülmüş çoraplar ile “Harik” tabir edilen üstü kıl veya yünle örtülü altı kendil (buğday sapı)’den üstü kordon işli bir nevi ayakkabı giyerler.
Çarık’da giyilir. arka kısmı yüksek ve ön kısmı bilegi kavrayacak iklim durumuna güre giyimde de degişiklik olur.

Aksesuarlar

Çok eskilerde kadınların ayak bileklerinde hal hal tabir edilen, bileziğe benzer aksesuar kullandıkları bilinmektedir. Tek burun deliğine veya bumun iki tarafına madenden yapılma ve içten vidalı veya geçmeli olarak hızma (hırlek) takılmaktadır. Genç kızlarda boyuna bol miktarda değişik ve göz alıcı renkte büyüklü küçüklü boncuklar, kola değişik renk ve desende kolluk takılır. Köyde zengin olan kız ve kadınlar bunun yanı sıra boyunlarına ince ip şeklinde kumaş üzerine dikilmiş kulplu altınlar takarlar. Takılardan gerdanlık, yüzük çokça görülür.