Afyon Yöresi Giysileri

Afyon Yöresi Giysilerine Genel Bakış

Afyonkarahisar, Anadolu’nun kadim kültürlerinin kesişim noktasında yer alan bir şehir olarak, halk oyunları ve giysi kültürü açısından son derece zengin bir mirasa sahiptir. Afyon yöresine ait halk oyunları, hem ritim hem figür açısından dengeli ve ağırbaşlı bir yapı taşır. Bu yapıya uygun olarak kullanılan halk giysileri de hem işlevsel hem de estetik değer taşır.

Afyon halk giysileri, Orta Anadolu’nun sade çizgileriyle Batı Anadolu’nun renkli ve işlemeli kültürünü harmanlar. Kadın giysileri daha süslemeli ve ihtişamlıyken, erkek giysileri oturaklı, işlevsel ama karakteristik detaylar barındırır. Başlıklar, kuşaklar, şalvarlar ve geleneksel ayakkabılar; dans sırasında estetik hareketleri destekleyecek biçimde hazırlanmıştır. Her bir parça sadece bir giysi değil, aynı zamanda kültürel bir simge, bir gelenek taşıyıcısıdır.

AFYON YÖRESİ ERKEK GİYSİLERİ

1. Başa Giyilenler

• Fes: Geleneksel başlık türüdür. Kadife ya da yün kumaştan yapılır.
• Püsküllü Poşu: Fesin etrafına sarılarak hem süs hem de ter emici olarak kullanılır. Çoğunlukla desenli ve renkli kumaştan olur.

2. Sırta Giyilenler

• Gömlek (Sıkma Yelek): İç giysi olarak kullanılır. Pamuklu veya keten kumaştandır.
• Çuha: Kalın kumaştan yapılan dış giysi veya ceket türüdür.
• Şalvar: Belden bol, ayak bileğine doğru daralan, halk oyunlarına uygun geleneksel pantolondur.
• Sim Sırma İşlemeli Kollu Cepken: Gösterişli üst giysisidir. Kadife kumaş üzerine sırma işleme yapılır.
• Kolsuz Cepken & Yelek (Camadan): Daha sade ve günlük kullanımda tercih edilen üst giysi türleridir.
• Şal: Omuz veya bele sarılır. Gösterişi artırır.
• Yedirenk Kuşak: Renkli dokuma kuşaktır. Bele sarılarak hem görsellik hem de işlevsellik sağlar.

3. Ayağa Giyilenler

• Dolak: Diz altına kadar uzanan, elde örülmüş yün çoraplardır.
• Tozluk (Dizlik): Bilekten dize kadar olan kısmı koruyan yün veya kumaş parçadır.
• Çarık – Yemeni: Deriden yapılmış geleneksel ayakkabılardır. Rahatlık ve dayanıklılık sağlar.

4. Aksesuarlar

• Gümüş Tabaka, Kama, Yatağan: Hem süs hem de erkekliğin ve savaşçı kimliğin simgeleridir.
• Silahlık: Belde taşınan, kılıç veya kama konulan özel bölüm.
• Köstek, Yağlık, Peşkir: Saat zinciri, ter silme bezi ve günlük kullanıma yönelik aksesuarlar.
• El Mendili: Dans sırasında da kullanılan, estetik bir tamamlayıcıdır.

AFYON YÖRESİ KADIN GİYSİLERİ

1. Peşli – Pessiz Entari

• Uzun ve bol kesimli, zarif üst giysisidir. “Peşli” modeli, ön kısmı açık; “pessiz” modeli ise tek parça olan formudur.

2. Telli Hare – Pullu Hare

• Altın veya gümüş tel ile süslenmiş başlık çeşitleridir. Saç ve alın bölgesini süsler.

3. Şalvar

• Beli büzgülü, rahat ve desenli kumaştan yapılmış alt giysisidir. Üçetekle birlikte giyilir.

4. Cepken

• Kısa kollu, işlemeli kadın yeleğidir. Kadife ya da atlas kumaştan yapılır.

5. Kemer – Şal Kuşak

• Belin çevresine sarılır. Hem giysiyi sabitler hem de süsleme görevi görür.

6. Çorap

• Elde örülmüş, desenli ve renkli yün çoraplardır. Genellikle diz altına kadar uzanır.

7. Çarık – Alelumun Kundura

• Deri ya da işlemeli, topuklu geleneksel ayakkabılardır.

8. Fes – Tepelik – Rakçin

• Kadın başlıklarının en süslü olanlarıdır. Üzerinde altın veya boncuk işlemeleri bulunur.

9. Hotoz – Tuzak Hotoz – Taç

• Baş üstüne takılan süs eşyalarıdır. Zarif görünüm sağlar.

10. Krep Örtü

• Başörtüsü ya da şal olarak kullanılan ince ve parlak kumaştan yapılmış örtüdür.

11. Hamaylı

• Boyna asılan, dini veya sembolik anlamlar taşıyan süs kolyesidir.

12. Beşibiryerde

• Düğün veya özel günlerde takılan geleneksel altın takı setidir. Gelinlik tamamlayıcısıdır.

GENEL ÖZELLİKLER

• Katmanlı Giyim: Afyon halk kıyafetlerinde kat kat giyinme geleneği vardır. İçlik, entari, cepken ve kuşak gibi parçalar üst üste giyilir.
• Doğal Malzeme: Kumaşlar genellikle pamuk, yün ve kadifeden; ayakkabılar ise gerçek deriden yapılır.
• Süsleme ve İşleme: Kadın kıyafetlerinde altın tel, boncuk, pul ve sırma işlemeleri yaygındır. Erkeklerde de sırma işleme görülür.
• Renk Kullanımı: Kadınlar için kırmızı, mor, yeşil gibi canlı renkler; erkeklerde ise koyu lacivert, kahverengi ve siyah tonları tercih edilir.
• İşlevsel Aksesuarlar: Silahlık, mendil, kuşak gibi parçalar sadece süs değil, işlevsel olarak da kullanılır.
• Tarihi Etki: Osmanlı ve Selçuklu giyim kültürünün izleri, özellikle kesim ve başlık süslemelerinde hâlâ görülür.