Ardahan Yöresi Giysileri

Ardahan Yöresi Giysileri

Ardahan Yöresi Giysileri, Doğu Anadolu’nun Kafkasya’ya komşu olması ve soğuk iklim koşulları, Kafkas, Türkmen ve Karapapak kültürlerinin etkisi ile şekillenmiştir. Bu kıyafetler hem sert doğa şartlarına uyum sağlar hem de geleneksel değerleri taşır. Giysilerde genellikle koyu renkler, yünlü kumaşlar ve sade süslemeler görülür.

ARDAHAN YÖRESİ ERKEK GİYSİLERİ

1. Fes

Başa takılan, genellikle kırmızı renkli, yuvarlak ve konik biçimli geleneksel erkek başlığıdır. Osmanlı döneminden kalma bu unsur Ardahan’da da yaygındır.

2. Fes Üstü Kala

Fesin üzerine sarılan, genellikle koyu renkli ya da desenli kumaştan yapılan örtüdür. Başın sıcak kalmasını sağlar ve fesin sade görünümünü zenginleştirir.

3. Gömlek

İnce pamuklu veya yünlü kumaştan yapılan, uzun kollu iç giysidir. Yakasız ya da dik yakalı olabilir. Genellikle beyaz, krem ya da açık renktedir.

4. Cepken

Kolsuz veya kısa kollu, göğüs kısmı işli, önü düğmeli veya açık bırakılan, bele kadar uzanan üst giysidir. Yörede kalın kumaşlardan yapılır ve soğuğa karşı koruyucudur.

5. Şalvar

Beli büzgülü, bol kesimli pantolondur. Hareket özgürlüğü sağlar. Erkeklerde koyu renkli, yünlü ya da pamuklu kumaştan dikilir.

6. Kuşak

Gömlek ve şalvarın bel hizasına sarılan uzun kumaş parçasıdır. Giysiyi sıkı tutmak ve estetik bir görünüm kazandırmak amacıyla kullanılır. Kimi zaman içine bıçak ya da mendil yerleştirilir.

7. Yün Çorap

Elde örülen, diz altına kadar çıkan kalın çoraplardır. Bölgenin sert kış şartlarına karşı koruyucudur.

8. Çarık – Mes

• Çarık: Kalın deriden yapılmış, topuksuz, el yapımı geleneksel ayakkabıdır.
• Mes: Yün çorabın üzerine giyilen, yumuşak deriden iç ayakkabıdır. Çoğu zaman çarığın içinde kullanılır.

ARDAHAN YÖRESİ KADIN GİYSİLERİ

1. Kofi

Kadınların başına taktığı, fes benzeri, üst kısmı işlemeli veya süslü baş örtüsüdür. Üzerine yazma ya da çit örtülür.

2. Vala – Çit

• Vala: Başı ve omuzları örten kalın dokulu bez ya da örtüdür. Soğuktan korur.
• Çit: İnce dokuma, kare şeklinde, kenarları oyalı veya desenli yazma türüdür. Kofinin üzerine bağlanır.

3. Yazma

Kare şeklinde, başa örtülen ve kenarları tığ oyası ya da boncukla süslenen örtüdür. Günlük yaşamda yaygındır.

4. Alınlık

Başın alın kısmına gelen ve alın boyunca takılan, genellikle boncuk, pul ya da gümüş süslerden oluşan aksesuar. Gelinlik ve özel gün kıyafetlerinde kullanılır.

5. Üçetek – Poturlu Etek

• Üçetek: Üç parçadan oluşan, uzun, geniş ve bol kadın eteğidir. Özel günlerde giyilir.
• Poturlu Etek: Altına pantolon ya da potur giyilen etek biçimidir. Hareket kolaylığı sağlar.

6. Peştamal

Bele sarılan, dokuma kumaştan yapılan önlük türüdür. Günlük işlerde kullanılırken özel günlerde işlemelisi tercih edilir.

7. Göğüslük

Kadınların göğüs bölgesini örtmek için kullandığı işlemeli ya da sade kumaş parçasıdır. Estetik görünüm kadar mahremiyet için de kullanılır.

8. Şalvar

Kadınların giydiği bol kesimli pantolondur. Günlük yaşamda desenli, pamuklu kumaşlardan yapılır. Özel günlerde ipekli, işlemeli olanları tercih edilir.

9. Kemer

Bele bağlanan deri ya da kumaş kuşaktır. Giysiyi sabit tutar, bazen de süsleme olarak kullanılır.

10. Yün Çorap

El dokuması, desenli veya düz renkli, kalın iplikten örülmüş çoraplardır. Özellikle kırsalda hâlâ yaygındır.

11. Çarık – Yemeni

• Çarık: Sert deriden yapılan geleneksel ayakkabıdır.
• Yemeni: Daha yumuşak, daha hafif bir geleneksel ayakkabı türüdür. Kadınlar için işlemeli modelleri de bulunur.

GENEL ÖZELLİKLER

• İklim etkisi: Ardahan’ın sert iklimi nedeniyle yünlü, kalın kumaşlar ve kat kat giyinme yaygındır.
• Baş giysileri kadınlarda katmanlıdır: Kofi, vala, çit, yazma gibi örtüler birlikte kullanılır.
• Erkek giysilerinde sade ama işlevsel yapılar öne çıkar. Özellikle çorap, çarık, kuşak üçlüsü temel unsurlardandır.
• Renkler: Kadınlarda kırmızı, bordo, mor gibi canlı renkler; erkeklerde koyu gri, lacivert ve kahverengi tonları hâkimdir.