Denizli Yöresi Giysileri
Denizli Yöresi Giysileri, Batı Anadolu’nun dağlı ve sıcak yapısına uygun, hem işlevsel hem de süsleme bakımından zengin kıyafetlerdir. Erkek kıyafetlerinde “efe kültürü”, kadın kıyafetlerinde ise zarif el işçiliği, renk uyumu ve baş süslemeleri ön plandadır.
DENİZLİ YÖRESİ ERKEK GİYSİLERİ
1. Kozalı Fes
Üzerine pul, boncuk ya da “koza” (ipek kozası benzeri süs) dikilmiş kırmızı renkli geleneksel erkek başlığıdır. Denizli efe giysilerinin karakteristik parçasıdır.
2. Oyalı Poşu
Başa sarılan, kenarları iğne oyalarıyla süslenmiş renkli tülbenttir. Güneşten korunmak ve başı sabitlemek için kullanılır.
3. Kabalak
Başın etrafına dolanan, genellikle poşu ya da yazma ile bağlanan, başı tamamen örten kumaş türüdür. Törenlerde fesin üstüne de sarılabilir.
4. Boyun Bağı (Dolak)
Boyna bağlanan, genellikle kare biçiminde, pamuklu veya ipekli mendildir. Ter emici işlevinin yanında süs olarak da taşınır.
5. Gömlek (Alayke – Mintan)
Uzun kollu, yakasız veya açık yakalı geleneksel gömlektir. “Alayke” ya da “alayiki” olarak da bilinir. Genellikle beyaz ya da açık renkli kumaştan yapılır.
6. Kuskun
Kolsuz, kısa, bele oturan yelektir. Özellikle efe kıyafetlerinde görülür. Göğüs kısmı sade ya da desenli olabilir.
7. Şalvar
Beli büzgülü, geniş paçalı geleneksel pantolondur. Genellikle lacivert ya da siyah renkte, rahat kumaşlardan dikilir.
8. Kartal Kanat Kolsuz Cepken
Omuzdan kollara doğru genişleyen, “kanat” gibi açılan kolsuz üst giysidir. Efelerin cesaretini ve gücünü temsil eder. Cepkenin gösterişli türüdür.
9. Potur
Şalvarın daha kısa ve bele daha sıkı oturan, paçaları daraltılmış türüdür. Özellikle dans sırasında hareket kolaylığı sağlar.
10. Kuşak
Beli saran, uzun ve kalın dokuma kumaştır. Genellikle kırmızı, bordo ya da desenli olur. Hem estetik hem işlevseldir (silah veya mendil taşımaya yarar).
11. Kolan
Kuşağın daha sert ve kalın dokunmuş hâlidir. Genellikle beli iyice sıkı tutar ve bele destek verir.
12. Silahlık
Kuşağın içine yerleştirilen, efe kültüründe önemli yeri olan küçük silahların taşındığı bölümdür. Kama, tabanca ya da bıçak buraya takılır.
13. Oyalı Mendil
Elde sallanan ya da kuşakta taşınan kenarları oya ile süslenmiş mendildir. Oyunlarda aksesuar olarak kullanılır.
14. Körüklü Çizme
Uzun, deri, yanları körüklü (kat kat genişleyebilen) geleneksel çizmeleridir. Efeler ve zeybek oyunlarında oldukça karakteristiktir.
15. Yün Çorap
El dokuması, desenli, diz altına kadar çıkan çoraplardır. Hem soğuktan korur hem ayakkabıyla rahatlık sağlar.
DENİZLİ YÖRESİ KADIN GİYSİLERİ
1. Turalı Fes
Üzeri sırma, pul, boncuk ve tura motifleriyle süslenmiş başlığıdır. Genellikle genç kızlar ve gelin adayları tarafından takılır.
2. Çitme
İnce kumaştan yapılmış, desenli ve renkli tülbenttir. Baş bağlamada yazmanın altında ya da dışında kullanılır.
3. Yemeni
Baş örtüsü olarak kullanılan, oyalı veya boncuklu kenarlara sahip, kare şeklinde bezdir. Saçı örtmenin yanı sıra estetik bir tamamlayıcıdır.
4. Tül Al Cala
Baş örtüsü olarak kullanılan ince tül kumaştır. “Cala” parlak ve kaygan yapılı olurken “tül” ince dokulu ve saydam yapıdadır. Genellikle fese sarılır.
5. Dolak (Boyun Bağı)
Kadınlarda da boyun çevresine bağlanan küçük, desenli mendildir. Süs amaçlıdır ve dans sırasında da kullanılabilir.
6. Tomak Zülüf
Kadın saçlarının iki yandan örgülü şekilde sarkıtılmasıdır. Bu zülüflerin uçlarına boncuk veya kurdele takılır. Gelinlik çağıyla ilişkilendirilir.
7. Göynek (Börümcek)
İçlik olarak giyilen gömlektir. “Börümcek” tabiri, ince ve sık dokunmuş tül benzeri kumaşa verilen yöresel addır. Genellikle fistan ya da üçetek altına giyilir.
8. Üçetek
Önü açık, üç parçalı uzun kadın elbisesidir. Altına şalvar ya da içlik giyilir. Oyunlarda geniş hareket imkânı sağlar.
9. Şalvar
Kadınların giydiği, bol kesimli, desenli kumaştan yapılmış alt giysidir. Renkli ve çiçekli kumaşlar tercih edilir.
10. Önlük
Belden bağlanan, ön kısmı koruyan ve süs amaçlı kullanılan bezdir. Üzerine işlemeler veya oya yapılmış olabilir.
11. Yün Çorap
Renkli yün iplerle elde örülen, nakışlı ya da düz, diz altı çoraplardır. Ayakları sıcak tutar ve kıyafeti tamamlar.
12. Patik
Ev içinde ya da içlik olarak giyilen kısa, yumuşak çorap ayakkabılardır. Renkli iplerle örülür, desenlidir.
13. Çarık – Kundura
Çarık: Yumuşak deriden yapılmış, bağcıklı geleneksel ayakkabıdır.
Kundura: Daha modernize edilmiş, altı kalın ve dayanıklı, tokalı ya da bağcıklı kadın ayakkabısıdır.
Denizli yöresi halk kıyafetleri özellikle zeybek ve efe kültürüyle güçlü bir bağ içindedir. Giysiler sadece iklimsel değil; aynı zamanda toplumsal statü, yaş, medeni durum ve geleneksel değerleri de yansıtır. Kadın kıyafetleri zarif el işçiliğiyle öne çıkarken, erkek giysileri cesaret ve asaletin sembolüdür.
