Halk Oyunları Kataloğu

Kastamonu’nun tanınmış ve adını sözlerinden alan, figürleri yarı irticali ve türkülü oyun havalarındandır.

Bengi adının bazı semtlerdeki söylenişidir. Afyonkarahisar ilinden Sandıklı ilçesinin Çalça köyünde toplu olarak yalnız erkeklerin (mesela 10 kişi) düğünlerde davul zurnayla yürüttükleri oyundur. Kütahya merkezinde yarı sportif mahiyette olarak sırf kadınlara mahsus bir “Benk Oyunu” vardır. Düğünlerde toplu veya tek kişi tarafından yürütülür. Manisa’nın Demirci ilçesinde Benk, 6-8 kişi tarafından …

Batı Anadolu’nun Zeybek oyunlarına has tartımla, ayrıca da dramatik ifadeyi haiz bir ezgidir. Zaferle neticelenen bir savaştan sonra onu kazandıran bilinmeyen ve ilâhi kudrete karşı duyulmuş şükran borcunu ödemek istercesine heybet ve kulluğu hareket ve seslerinde kaynaştırabilmiş görünür. İki kısmı şöyle özetlenebilir: 1. Başlangıç: Tamamiyle usulsüz fakat makamına bağlı bir …

Bu oyun adının Bengi Oyunu’ndan muhaffefliği açıktır. Emet ilçesi Kütahya ilinin dağlar arasında yalnız içine kapanık kalmış ve şehir hayatıyla fazla temas edememiş bir yeridir. Manisa’dan yanadır. Bu şartlar altında yerlisi Bengi oyununu geleneğe uygun bir saflık ve coşkunlukla asırlar boyu yaşatabilmişlerdir: Bengoyunu, bengoyunu Aha hey bengoyunu Bardağımı doldurdum Bileziğimi …

Üçerli tartımlar halk oyunlarında esas gibidir ki, böylesi de Asya’nın derin kültür mazisine aykırıdır. Üçerli ölçüler, Kafkasya oyunlarında Kars da dahil esastır. Azerbaycan aynı cümledendir.

Kütahya’nın Emet ilçesinden Hacıbekir köyündeki belirli oyunların başında gelir: Ayşe Bengi, Alay, Bedesten. Tef ve dümbelekle yürütülen ve yalnız kadınlara mahsus olan toplu oyun çeşitleridir.

Hep bilindiği gibi dinî tören demektir. Bütün Hristiyan mezheplerinde ve sünnî Müslümanlıkta ibadetg’hlarda oyun unsuru yoktur. Şamanlık gibi tanrılı çağı sürdürmüş bağlılıklarda ve Anadolu’da çıkan tarikatlerde oyun vardı ki, Türkiye toprakları dışı ülkelerde dalları hala da yaygındır. Raks oyunu anlamında olarak Türk diyaleklerinden Komança’da ayna, Kazanca’da atna, Moğolca’da adına, Afgan …

Ayı veya maymunu bir çeşit cebrî oynamaya alıştırmak ve çalgıyla oynatarak para kzanmak erkek Çingelerin marifetlerinden biridir. Bu işin kıdemi ve yaygınlığı bilhassa Çingene göçlerinin tarihindeki menşelerinde aranmalıdır. Çingene çergelileri ayıyı bir gelir ortağı gibi sever, bakar ve kullanırlar. XVII. yüzyılın bizdeki durumunu Evliya Çelebi şöyle anlatmıştır: “Esn’f-ı Ayıcıy’n: Bunlar …

1. İki ayak üstünde kaldırılmaya alıştırılmış ehli ayının zincirinden tutulup çalgı ahengiyle bir nevi oynatılması. 2. Bu kaba kalgıyışın insan tarafından taklitle oyuna alınmışı olarak halka hatırlatılması. Gerek insan oyununun ayı veya maymuna güya taklit ettirilmesi, gerekse ayı oynayışının insan tarafından taklidi hep Ayı Oyunu diye adlandırılagelmiştir. İspanya’dan Kamçatka’ya kadar …

Erzurum’un Çat ilçesinin Yanî köyünde tutunmuş yarı irticalli oyunlardandır. Adını türküsünden almıştır. Köylü barlarındandır. Oraya yakın beş on köyde daha oynanır. 9-10 oyuncu çalınan tef refakatinde bir ağızdan kendi türküsünü çağırarak şenlikli günlerde oynarlar.

Ağır Zeybek oyununun öbür adıdır. Aslında Ege bölgemizin temkinli ve ağırbaşlı oyunudur. Bununla beraber Aydın Zeybeği başka taraflarda da epeyce gün görmüş olup ikinci adı Ağır Zeybek’tir. Evliya Çelebi Güzelhisar (Aydın) yiğitlerinin giyimini şöyle tasvir etmişti: “Taze civan yiğitleri ser’p’ Cezayirli esvabı giyüp başlarında kırmızı fes ve bellerinde pala bıçak …

El ayalarını birbirine vurmak anlamıyla eski Türkçe’de vardı. Bir XVI. yüzyıl Anadolu metninde “aya çalmak” el çırpmak karşılığı geçiyor.

Anadolu’da nâdiren de olsa umumiyetle raksa yer yer “Ayak Oyunu” denildiği görülür. Altaylarda da raksa yer yer ayak oyunu denildiği tespit edilmiştir. Uygurlarda Ayak oyunu raksın anlamdaşıdır.

Trabzon’un Maçka ilçesinden hususiyle Galyan – Mesahor köyünde Atlama ve Titreme Horonları fazlasıyla oynanır. Davul zurna veya yalnız kemençeyle oynarlar. Halkaya 5-50 kişi imkan varsa katılabilir. Bu atlama karma halde oynanırsa da, titreme mutlaka sırf erkeklerin oyunudur. Aileler arasında tanışıklığa sebep olan ve hele kızlarla erkeklerin anlaşıp evlenmelerine vesile hazırlayabilici …

Erzurum oyunlarındandır. Kadın oyunudur.

Uludağ’da ısıyı ve ışığı temsilen 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece “Ateş Gecesi” adıyla delikanlılar arasında eğlenceli bir gece alemi olur. Çocuklar, delikanlılar ve bütün gençler evlerindeki eski hasırları ve yanabilecek daha ne gibi maddeler varsa cümlesini köy meydanlığında yığarlar. Etrafını çevreleyip o ateş üzerinden atlarlar ve ateşin etrafında oyun …

Ateş çevresinde veya ellerde meşale olarak oynamalardan bazı örnek çeşitler vardır. Bunların, “seyirlik yerlerinde oyunu gece görülebilir halde yürütmek” ihtiyacından doğmuş tertipler olduğunu düşünmek sathî bir görüş olurdu. Bazılarında ateşperestlik gibi dinî menşelere kadar gerilemek belki mümkün olabilir. O gibi adetlerin din dışına çıkmış olan kalıntıları bugünkü folklorda bazen görülebilir. …

Davul zurnalı sıra oyunları gibi rakslara Afganistan’da verilen toplu addır.

Kars bölgesinin Dikme köyü dolayındaki oyunların başında bu Atatürk Koşuğu gelir. Diğerleri şunlardır: Köroğlu, Sarı Gelin, Şeyh Şamil, Sarı Gül. Cümlesi tek kişi tarafından, erkek kadın ayrı ayrı kendi meclislerinde ve davul zurna yahut saz eşliğiyle yürütülürler. O çevrede yani o bucağın muhitinde sıra oyunları yoktur.

İklim ve toprağın ahlak ve mizaç üzerindeki etkilerini görebilmek için bilhassa Çoruh oyunlarını insan ve dekorlarının yağız yalçınlığı ortasında akıyorken seyretmeye koşmalıdır. Mevsimlere uygun çeşitleri bile vardır. Menşei (kaynağı) aşk ve kahramanlık olan oyunlardır. Çoruhluların en meşhur oyunu Ata Barıdır. Adı yeni fakat kendisi eski olan asıl Artvin Barı işte …