Halk Oyunları Kataloğu

Halay çekme tabirinin Yozgat’taki muhaffef söylenişidir. Alay kelimesinin iltibaslı etkisi açıktır. Çankırı’nın Dümeli köyünde 10-15 kişi en iyi elbiselerini giyinmiş halde davul zurnayla Alay Çekmeler’e kalkarlar. Erkekler oynar. Oyunun intizam veatiklik kazandırdığı inancı herkeste vardır. Aynı Dümeli köyünde bağlama ve türküyle tek veya iki erkek Hora ad ve zannıyla da …

Urfa ilinin Birecik ilçesinden Halfeti köyünde Alaya bir kadın oyunu olup imkan takdirinde 150 kişinin bile katılmasıyla tef vesaire eşliğiyle yürütülür. Neşesi kalabalıklığındadır. Erkeklerce hiç oynanmaz. Kadınlar hamamda ve düğün evlerinde yürütürler. Türlü türkülerle çekilebilir. Havanın tartımına ayak uydurarak sağa ve sola daireler çizmekten başka özel herhangi bir figürü ve …

Düğün alayı gibi topluluk anlamındaki alay kelimesi yurdun dört bir bucağında bilinir, doğru telaffuz edilir ve mesela “halay” gibi telaffuz edilmez. Oyun tarzının adı olan Halay da Sivas gibi yörelerde “alay” telaffuz edilmez. İki söyleniş ayrı tutulurlar. Halayın yerini dilde Alay’ın aldığı ancak beş on köy biliniyor. Alaya alma, eğlenme …

Titreme Horonu gibi Sallama Horonu’nun da gemiciliğe ve balıkçılığa bağlı kendi bölgesinde (Borçka, Hopa yalılarında) sarsıntılı figürleriyle revaçta kaldığına dikkati çeken Bay Kasım Ülgen, Deli Horon denilen çeşitin şöhretinin bilakis Artvin tarafında da yaşadığını ve canlılığına binaen “Çoşkun Çoruh”da denilir olduğunu belirtiyor. Oyunun figür değiştirme yerlerinde verilen komuta “Allasiya”dır. Yani, …

Bingöl’ün Genç ilçesinde Giranî oyunu davul zurnayla toplu halde, fakat ikişer ikişer oynanır. Bayram ve düğünlerde kadınlar da karışık olarak bu oyuna erkeklerle birlikte girebilirler. Giryanî gibi farklı telâffuzlarla kullanan köyler de biliniyor.

Sakarya’nın Geyve bölgesinde yürütülen bu zeybeğin sözsüz havası ora ezgilerindendir.

Oranın nispeten asla uygun kalabilmiş görünen oyunudur. Meşhur Gerede sohbet âlemlerinde delikanlılarca yürütülen Sürtme ve Köroğlu gibi kaşıklı oyunlardan biri de Gerede Zeybeği havasıdır. Sözlerinin başlangıcı şöyledir: Zeybekleri Eğr(i) Ova’da bastılar Cepkenini çam dalına astılar Üç kardeşi bir arada kestiler

Bolu’nun Gerede ilçesinde Gerede Havası dedikleri ezginin uzlaşımıyla yürütülen oyunun figürleri çeşitlidir. Başta Çiftetelli gelir. Bir de Mahur Zeybek vardır. Yalnız erkeklerce iki kişi tarafından oynanır. Çalgıda keman, ut kanun gibi sazlar bugün yer alıyorlar. Eskiden daha köylü işi çalgılarla iç ülke folklorunun oralarda da gün görmüş olduğunda şüphe yoktur. …

Çenginin baş ve omuzları düz tutarken yalnız boynu sağa sola oynatması figürü. Parmak çirtiği kadar sevilen bir figürdür. Göz süzüşleri de katılır.

Safranbolu düğün oyunlarındaki şekliyle Genç Osman, herkesçe bilinen Çiftetelli’yi andırır. Fakat ondan ayrıldığı bazı noktaları da vardır. Çömeliş halinde öne, yana ve arkaya daimi sıçramalarla dönüp ayağa kalkmak, hem de arka arkaya gelinerek başlar birbirlerinin omuzlarına konulup köprü teşkil etmek ve bunu tekrarlamak oyununun farklı taraflarını, Çiftetelli’den ayrı özelliklerini vücuda …

Manisa’nın Tarhala köyünde cidden çeşitçe renkli oyunlar seyretmek (belirli günlerde, daha doğrusu sayılı vesilelerde) mümkündür. Pek karışık figürleri olan esas Tarhala Oyunundan ve Zeybek çeşitlerinden başka bir de bilhassa Ramazan bayramlarında yer alan Gemi Oyunu vardır. Yedi sekiz kişi üst üste çıkarak bu isimdeki oyunun türküsünü çağırırlar. Usul usul yürümekte …

Isparta ve dolayının sevilen oyunlarından olup, konulu tertiplerdendir. Genç kızlarca özel toplantılarda ve düğünlerde oynanır. Kızlar arasında gelin, güvey, kaynana ve komşu kadın olmak üzere dört kişi ayrılır.Güvey rolünü alan kız erkek kıyafetine girer. Kaynana olan da ihtiyar kadın elbisesi giyinir. Dördü de ortaya çıkarlar. Önce oğlan başlayıp türküyü söyler: …

Tekirdağ’dan Şarköy ilçesinin Mürefte köyünde yürütürler. Kadınlar yalnız kendi meclislerinde oynar. Gelibolu Zeybeği burada karşılama kadar bilhassa rağbetteyse de, dolayın diğer bazı köylerinde de bilinip oynanmaktadır.

Eğin’in sıra oyunlarından olan Gecegü, davul zurnayla erkekler tarafından oynanır. Beş altı kişi dizide yer alır. Kimi omuz omuza sık sıra olup el parmaklarını taraklı surette önden kenetleyerek öylece havasına uygun adım figürleriyle gider gelirler. Kimi belirli noktalarında bir dizlerini birlikte yere vurup kalkarlar. Bazen sıra seyrekleşerek serçe parmaklardan kilitlenir …

Erzurum’un Sarhoş Barı, Hançer Barı, Hakkari Barı, Sekme, Tamzara gibi oyunları Bayburt’ta da vardır. Fakat buradakilerin tertiplerinde bazen mühimce farklar görülür. Benzeşmelere rağmen, nağmeleri ve her Barın “üstleme” dedikleri ikinci süratli kısmı ezgi bakımından bambaşkadır. Meselâ Bayburt Sarhoş Barı’nın Üstlemesi Erzurum’un Tavuk Barı’nı andırır. Erzurum Barlarının ikinci canlı hareketleri ise …

Orhaneli’nin sözleri de olan bir oyun çeşididir. Mahalli oyunların tipik hareket motifleri bunun uygun noktalarında tatbik olunarak umumiyetle irticali figürlerle yürütülür. Türküsü gün görmekte devam ederse oyunu da yaşar. Esas itibariyle kadın oyunudur. Kaşıklarla oynandığı da olur. Düğünlerde oyun meclisi şimdiki halde bununla başlıyor. Adını bu öncülüğünden almıştır.

Bar veya Halaylarda dizi başı ki, öbürlerine nispetle usta ve tecrübeli olması sıranın başarısını sağlar.

Çanakkale ilinin Bozcaada ilçesinde yalnız erkeklere mahsus olarak resmi günlerde davul zurna veya klarnet, keman, lağuta ve def ile yürütülen 20-150 kişilik toplu oyundur.Aynı yerin tek, çift ve dörtlü olarak diğer oyunları şunlardır (alfabe sırasıyla): Bıçak Havası, Dört Güllü, Hora, Kaba Güvende, Karşılama, Sirto ve bilhassa Zeybek.

Bursa ilinin Gürükle köyünde kadın oyunudur. Düğün ve bayramlarda aralarında iki kişi tarafından oynanır. Söz açılmışken Bursa köylerindeki oyunları alfabe sırasıyla hatırlatalım: Düz Oyun, Güvender, Kalkan Oyunu (toplu oyundur), Karşılama, Kaşık Oyunu, Köçek Oyunu, Köroğlu, Orta Oyunu, Sekme, Yalelli-Çiftetelli, Yümsek Hava Oyunu, Zeybek. Bazı Bursa köylerinde (fakat nadiren), çeşit olsun …

Ağrı ilinin Eleşkirt ilçesinde bu oyun davul zurnayla yürütülür. Yerin büyüklüğüne göre sayısı çoğalabilen erkek ve kadınlarca elele tutuşularak oynanır. Esasen Alaca Bar karma oyun demektir. Merkez kazasının Gülesor köyünde tar çalındığına göre bazı oyun unsurlarının da Azerilerden gelmiş olması mümkündür: Larik (güzel), hazan (hoş), lalo (delikanlı), hazanı(yurt) gibi mahalli …