A Harfi İle Başlayanlar – Türk Halk Oyunları Kataloğu

Safranbolu düğünlerinin çengi oyunlarındandır. (Amîni) Evlerine evlerine yol gider (Aman aman oy aman of) Nazlı yarı aramağa kol gider (Aman aman) Gadunum gozelim Ben yârimle gezerim Gozelleri sezerim İlk iki mısra “titreyiş ve çömelmelerle” başlar. Mısra sonlarındaki “aman” nidâlarında yanlara doğru kıvrak figürler yapılır. Yani, bir oyuncu sağa, öbürü sola …

Ankara’nın Çankaya ilçesinden Küçük Yozgat bucağı merkez ve dolay köylerinde yürütülüp, kadınlar ayrı mecliste oynarlar. Erkeklerce de oynanır. Bölgenin öbür oyunları şunlardır: Zeynebim, Yıldız, Nazik, Arap Oyunu ayrıca da Halay Sinsin tertipleri

Adını sözlerinden alan, türkülü ve ayakları irticalî oyunlardan olup, bazı Ankara köylerinde revaçtadır.

Elazığ’ın Palu ilçesinde iki veya dörder erkekle oynanır. Aynı kazada Kalkan Kılıç Oyunu da vardır.

Aliş adı Ali’den başka bir şey değildir. Alicik gibi bir yakınlık, sevgi ifade eder. Sözleri şudur: Duyulur çifte mavzer sesi Urumelinde İhtiyarlar silâh çatar Lofça belinde Aliş gelir Aliş Aliş türküsü dilinde Davullar vurulsun Çifte zurnalar çalınsın Kabadayılar atlasın, sıçrasın Diz vursun gayrı Urumelinde Aliş, gitsin Tuna’ya Aliş Aliş türküsü …

Doğu Karadeniz’in Rize ilinin Pazar kazasının köylerinde geçen toplu oyunlardır. Tekrarlı ve kafiyeli türkülerle iki grup tarafından oynandığı olur. Tulum zurna eşlik eder. Halkası, on kişiden aşağı düşmemek şartıyla karışık olarak da genişleyebilir.

Muğla’nın Datça ilçesinin merkezi olan Reşadiye kasabasında çalgısız olarak yürütülen oyundur. Sekiz on genç kız halka teşkil ederek ve sözleriyle oynarlar. Erkekler de oynarsa da karma hâlde yapılmaz. Aynı ilçenin Kavaklıdere köyünde 1, 2 veya 4 kişilik erkek oyunlarından olarak davul zurnalı Zeybek oyunları ayrıca vardır. Muğla bölgesinde Zeybek, kaşık …

Bunun Halay kelimesi üzerinde sadece zamanla “h” başlangıcını gidertecek surette etkili olduğu düşünülebilmektedir..

Elazığ ve dolayında “Şeve kırma” dedikleri oyuna daha ziyade kadınlar kalkar ve bu “Al Elma” türküsünü söyleyerek oynarlar. Dizi hâlinde oturan kadınlar kollarını birbirine geçirirler yani kol kola girmiş olurlar. Bu türküyü söylerken de tartım dairesinde sağa sol sallanırlar. Çeyrek asır kadar önceleri bu oyun orada fazla rağbetteydi. Sözlerinin ilk …

Erzurum Barlarındandır. Önce kollar aşağı bırakılarak elele tutuşulur. Sonra eller taraklanıp yürüme ve oturma hareketleri gösterilir. Gerek yürünürken, gerekse ilk hareketlerde asıl vazife sol ayakta olur. Oyunun son hareketi de bu ayakta bitirilir. Oturmasında hareketler bir sağa, bir sola olarak, bir defasında sağ ayak, diğerinde sol ayak üzerinde yapılırlar.

Çanakkale merkez kazasının Özbek köyünde 15-80 erkeğin davul zurnayla bir Halay çeşidi hâlinde yürüttükleri oyundur (Kadınlar da iyi giyimli şenlik günlerinde kendi meclislerinde oynarlar).

Bu oyunu kızlar düğünlerde ve düğün dağıldıktan sonra toplaşıp oynarlar. Oğlanı ve kızı yermek veya övmek oyun sözlerinin hedefini teşkil eder. Gündüzleri açık hava düğününden dağılan kızlar, onar on beşer toplaşırlar, karşı karşıya geçerler. Aralarında beş metrelik mesafe bulunur. Sıralar elele tutuşmuşlardır. Bir taraf oğlan tarafı, öbür dizi kız tarafıdır. …

Safranbolu ve köylerinde yürütülen bir Alaylı Oyunu vardır. On beş yirmi kişi katılır, elele verirler, bir halka kurarlar. Halkanın bir ucu açık bırakılır. Elebaşılığa ayrılan oyuncu yavaş yavaş gelip halkanın önünde durur. Belirli bir besteyle şunları söyler: Alaylı, bulaylı Kimi kolaylı? Halkadan birisi buna cevap verir: Ne istersin, ne istersin …

İzmir’in Karaburun kazasında kızlara muhsus toplu oyundur. Mani söylenerek yürütülür (Aynı kazanın erkeklere mahsus Alay oyunundan farklıdır.). Alaylar Oyunu, Sinop bölgesinde karşılıklı onar kadınlık iki kafile tarafından yürütülür. Her kafilenin kadınları zincirleme elele tutuşurlar. Oyunun kendi türküsü vardır. Birinci itibar edilen kafile şöyle der ve devam eder karşılıklı deyişler: – …

Tekirdağ merkez ilçesinin Banarlı köyünde Uzun Urgan adıyla da oynanır. Zengin fakir 20-30 kadın ve kız hep birlikte sahanın genişliği nispetinde toplaşıp bu oyunu yürütürler. Neşeli bir sıra oyunudur. Hesaplı ayak oyunları yoktur. Ana konusuyla muteber ve teferruatta oyuncuların zekasına ısmarlanmış, bırakılmıştır.

Bartın’da beşi kız, beşi oğlan çocuklar, beş o tarafa, beş bu tarafa karşılıklı söyleşirler. Çocuk oyunudur: – Alaydan, alaydan, Habip alaydan. – Ne istersin, ne istersin bizim alaydan? – İsteriz, isteriz, güzel isteriz. – Güzeldir, makbuldür, kendisi gelmez. Gelin almaya gelenler: – El eşinen, yoldaşınan, davulunan, zurnasınan aldık gelini. Safranbolu’da …

Halay çekme tabirinin Yozgat’taki muhaffef söylenişidir. Alay kelimesinin iltibaslı etkisi açıktır. Çankırı’nın Dümeli köyünde 10-15 kişi en iyi elbiselerini giyinmiş halde davul zurnayla Alay Çekmeler’e kalkarlar. Erkekler oynar. Oyunun intizam veatiklik kazandırdığı inancı herkeste vardır. Aynı Dümeli köyünde bağlama ve türküyle tek veya iki erkek Hora ad ve zannıyla da …

Urfa ilinin Birecik ilçesinden Halfeti köyünde Alaya bir kadın oyunu olup imkan takdirinde 150 kişinin bile katılmasıyla tef vesaire eşliğiyle yürütülür. Neşesi kalabalıklığındadır. Erkeklerce hiç oynanmaz. Kadınlar hamamda ve düğün evlerinde yürütürler. Türlü türkülerle çekilebilir. Havanın tartımına ayak uydurarak sağa ve sola daireler çizmekten başka özel herhangi bir figürü ve …

Düğün alayı gibi topluluk anlamındaki alay kelimesi yurdun dört bir bucağında bilinir, doğru telaffuz edilir ve mesela “halay” gibi telaffuz edilmez. Oyun tarzının adı olan Halay da Sivas gibi yörelerde “alay” telaffuz edilmez. İki söyleniş ayrı tutulurlar. Halayın yerini dilde Alay’ın aldığı ancak beş on köy biliniyor. Alaya alma, eğlenme …

Titreme Horonu gibi Sallama Horonu’nun da gemiciliğe ve balıkçılığa bağlı kendi bölgesinde (Borçka, Hopa yalılarında) sarsıntılı figürleriyle revaçta kaldığına dikkati çeken Bay Kasım Ülgen, Deli Horon denilen çeşitin şöhretinin bilakis Artvin tarafında da yaşadığını ve canlılığına binaen “Çoşkun Çoruh”da denilir olduğunu belirtiyor. Oyunun figür değiştirme yerlerinde verilen komuta “Allasiya”dır. Yani, …